مقدمه

مقیاس و تناسب یکی از بنیادی‌ترین اصول طراحی داخلی است. درک انسان نسبت به اندازه‌ها و نسبت‌ها از قوانین ادراک بصری و آناتومی دید ناشی می‌شود.
(قانون علمی)

اگر یک فضا با اینکه عناصر زیبایی دارد، اما «عجیب»، «نامتناسب» یا «بزرگ‌تر/کوچک‌تر از حد» حس می‌شود، علت آن معمولاً عدم رعایت تناسب است.
این اصل تعیین می‌کند هر چیزی در فضا باید چه اندازه‌ای داشته باشد و در چه نسبتی کنار سایر عناصر قرار بگیرد.

 تعریف علمی مقیاس و تناسب

  • مقیاس (Scale): ارتباط اندازه یک عنصر با اندازه فضا یا انسان
    (قانون علمی – Human Scale)
  • تناسب (Proportion): نسبت اندازه یک عنصر به عناصر دیگر
    (قانون علمی – Gestalt Proportion)

مثال علمی:
یک مبل بزرگ ممکن است برای یک اتاق کوچک مقیاس درستی نداشته باشد، اما تناسب داخلی چیدمانش خوب باشد.
برعکس هم ممکن است.

چطور مقیاس در فضا تعیین می‌شود؟

1. مقیاس انسانی (Human Scale)

تمام طراحی داخلی باید با توجه به اندازه بدن انسان انجام شود.
(قانون علمی)

مثال‌ها:

  • ارتفاع میز ناهارخوری ۷۵–۷۶ سانتی‌متر
  • ارتفاع صندلی ۴۵ سانتی‌متر
  • ارتفاع آینه حمام ۱۴۰–۱۵۰ سانتی‌متر

این‌ها استاندارد ثابت هستند.

2. مقیاس نسبت به فضا (Architectural Scale)

هر وسیله باید با ابعاد اتاق سازگار باشد.
(قاعده طراحی)

مثال:

  • فرش خیلی کوچک در اتاق بزرگ → فضا ناپایدار
  • مبل L بزرگ در نشیمن کوچک → انسداد جریان دید

3. مقیاس نسبت به مبلمان

وسایل کنار هم باید از یک خانواده اندازه باشند.
(قاعده طراحی)

مثال:

  • میز جلومبلی کوچک کنار مبلمان حجیم دیده نمی‌شود
  • کوسن بسیار کوچک روی مبل عمیق و پهن دیده نمی‌شود

تناسب در طراحی داخلی

1. نسبت طلایی (Golden Ratio)

یکی از مهم‌ترین قواعد طراحی در تاریخ هنر و معماری.
(قانون علمی – نسبت 1:1.618)

این نسبت باعث آرامش بصری می‌شود.

مثال:
اگر قفسه ۱۰۰ سانتی‌متر عرض دارد، بهترین ارتفاع زیبایی‌شناختی تقریبی ۱۶۰ سانتی‌متر است.

2. قانون 60/30/10 در رنگ

رنگ اصلی 60٪
رنگ دوم 30٪
رنگ شاخص 10٪
(قاعده طراحی – پذیرفته‌شده جهانی)

این قانون به تعادل رنگ و تناسب کمک می‌کند.

3. نسبت 2/3 در چیدمان

تابلوها، آینه‌ها و حتی چینش کوسن‌ها اگر از نسبت 2/3 استفاده کنند، چشم بهتر آن را می‌پذیرد.
(قانون علمی – Gestalt)

مثال:
عرض تابلوی بالای مبل بهتر است 2/3 عرض مبل باشد.

مقیاس و تناسب در کوسن، رانر، رومیزی

کوسن‌ها:

  • سه اندازه متفاوت → مقیاس صحیح
    (قاعده طراحی)
  • عرض مجموع کوسن‌ها برای یک مبل ۳نفره بهتر است بین 1/2 تا 2/3 عرض نشیمن باشد
    (قانون علمی – Gestalt Proportion)
  • برای مبل عمق‌دار، کوسن باید اندازه بزرگ‌تر داشته باشد تا در تناسب فضا دیده شود
    (قاعده طراحی)

رانر و رومیزی:

  • رانر بهتر است 1/3 عرض میز باشد → بهترین تناسب بصری
    (قانون علمی – Proportion)
  • طول رانر باید از دو سمت حدود 20–30 سانتی‌متر آویز داشته باشد
    (قاعده طراحی)

اشتباهات رایج در مقیاس و تناسب

❌ فرش کوچک برای فضای بزرگ
(قانون علمی)

❌ مبلمان بسیار بزرگ در اتاق کوچک
(قاعده طراحی)

❌ کوسن‌های بسیار کوچک روی مبل‌های حجیم
(قاعده طراحی)

❌ استفاده از آینه کوچک بالای کنسول بزرگ
(قانون علمی)

❌ تناسب نداشتن ارتفاع چراغ‌ها با ارتفاع مبلمان
(قاعده طراحی)